SAKRAMENT CHRZTU
Informacje
SAKRAMENT CHRZTU jest najpiękniejszym i najwspanialszym darem Boga… Nazywamy go darem, łaską, namaszczeniem, oświeceniem, szatą niezniszczalności, obmyciem odradzającym, pieczęcią i wszystkim, co może być najcenniejsze. Darem – ponieważ jest udzielany tym, którzy nic nie przynoszą; łaską – ponieważ jest dawany nawet tym, którzy zawinili; chrztem – ponieważ grzech zostaje pogrzebany w wodzie; namaszczeniem – ponieważ jest święty i królewski (a królów się namaszcza); oświeceniem – ponieważ jest jaśniejącym światłem; szatą – ponieważ zakrywa nasz wstyd; obmyciem – ponieważ oczyszcza; pieczęcią – ponieważ strzeże nas i jest znakiem panowania Boga. (zob. KKK 1216) Chrzest jest jednym z sakramentów chrześcijańskiego wtajemniczenia. Chrzest odpuszcza grzech pierworodny, wszystkie grzechy osobiste, również i kary za grzechy. Jednoczy chrzest z Chrystusem i pozwala uczestniczyć w życiu Kościoła, Trójcy św. i kapłaństwie Jezusa. Udziela cnót – wiary, nadziei i miłości oraz darów Ducha św. Każdy ochrzczony zostaje zanurzony w wodzie, zanurza się w śmierci Jezusa i wraz z Chrystusem powstaje jako „nowe stworzenie” wraz z Jego zmartwychwstaniem. Chrzest jest niezatartym duchowym znamieniem, powodującym to iż ochrzczony już na zawsze przynależy do Chrystusa.
Sakrament chrztu świętego w naszej parafii udzielany jest w drugą niedzielę miesiąca na Mszy św. o godzinie 11:00 oraz w czwartą sobotę miesiąca o godz. 14:30.
Miesiąc | Dzień | Dzień tygodnia | Godzina |
STYCZEŃ | 14 | niedziela | 11:00 |
STYCZEŃ | 27 | sobota | 14:30 |
LUTY | 11 | niedziela | 11:00 |
LUTY | 24 | sobota | 14:30 |
MARZEC | 10 | niedziela | 11:00 |
MARZEC | 23 | sobota | 14:30 |
MARZEC | 31 | niedziela | 11:00 |
KWIECIEŃ | 14 | niedziela | 11:00 |
KWIECIEŃ | 27 | sobota | 14:30 |
MAJ | 3 | piątek | 11:00 |
MAJ | 4 | sobota | 14:30 |
MAJ | 12 | niedziela | 11:00 |
MAJ | 25 | sobota | 14:30 |
CZERWIEC | 9 | niedziela | 11:00 |
CZERWIEC | 22 | sobota | 14:30 |
LIPIEC | 14 | niedziela | 11:00 |
LIPIEC | 27 | sobota | 14:30 |
SIERPIEŃ | 11 | niedziela | 11:00 |
SIERPIEŃ | 24 | sobota | 14:30 |
WRZESIEŃ | 8 | niedziela | 11:00 |
WRZESIEŃ | 28 | sobota | 14:30 |
PAŹDZIERNIK | 13 | niedziela | 11:00 |
PAŹDZIERNIK | 26 | sobota | 14:30 |
LISTOPAD | 10 | niedziela | 11:00 |
LISTOPAD | 23 | sobota | 14:30 |
GRUDZIEŃ | 8 | niedziela | 11:00 |
GRUDZIEŃ | 25 | środa | 11:00 |
GRUDZIEŃ | 28 | sobota | 14:30 |
Katecheza przedchrzcielna obowiązuje rodziców dziecka i rodziców chrzestnych mieszkających na terenie tej parafii przed planowanym chrztem. Także osoby, które proszą o zaświadczenie dla chrzestnego do innej parafii mogą je otrzymać pod warunkiem, że wcześniej brali udział w takiej katechezie. (por. Kan. 851, p.2)
Miesiąc | Dzień | Dzień tygodnia | Godzina |
STYCZEŃ | 12 | piątek | 19:00 |
LUTY | 9 | piątek | 19:00 |
MARZEC | 8 | piątek | 19:00 |
KWIECIEŃ | 12 | piątek | 19:00 |
MAJ | 10 | piątek | 19:00 |
CZERWIEC | 7 | piątek | 19:00 |
LIPIEC | 12 | piątek | 19:00 |
SIERPIEŃ | 9 | piątek | 19:00 |
WRZESIEŃ | 6 | piątek | 19:00 |
PAŹDZIERNIK | 11 | piątek | 19:00 |
LISTOPAD | 8 | piątek | 19:00 |
GRUDZIEŃ | 7 | sobota | 19:00 |
Do spisania aktu chrztu należy się zgłosić do kancelarii ze wszystkimi dokumentami 3 tygodnie przed chrztem. Rodzice do kancelarii parafialnej dostarczają następujące dokumenty:
- akt urodzenia dziecka,
- Dane rodziców chrzestnych: imię i nazwisko, data urodzenia, adres zamieszkania.
- zaświadczenia z parafii zamieszkania rodziców chrzestnych, zawierające potwierdzenie, że są wierzący, praktykujący i nie mają przeszkód, by pełnić funkcję chrzestnych. (dotyczy chrzestnych z poza parafii tutejszej)
Przyjmujący chrzest powinien mieć, jeśli to możliwe, chrzestnego. Ma on dorosłemu towarzyszyć w chrześcijańskim wtajemniczeniu, a dziecko wraz z rodzicami przedstawiać do chrztu oraz pomagać, żeby ochrzczony prowadził życie chrześcijańskie odpowiadające przyjętemu sakramentowi i wypełniał wiernie złączone z nim obowiązki. (zob. Kan. 872). Należy wybrać jednego tylko chrzestnego lub chrzestną, albo dwoje chrzestnych. (zob. Kan. 873)
Kan. 874 – § 1. Do przyjęcia zadania chrzestnego może być dopuszczony ten, kto:
1° jest wyznaczony przez przyjmującego chrzest albo przez jego rodziców, albo przez tego, kto ich zastępuje, a gdy tych nie ma, przez proboszcza lub szafarza chrztu, i posiada wymagane do tego kwalifikacje oraz intencję pełnienia tego zadania;
2° ukończył szesnaście lat, chyba że biskup diecezjalny określił inny wiek albo proboszcz lub szafarz jest zdania, że słuszna przyczyna zaleca dopuszczenie wyjątku;
3° jest katolikiem, bierzmowanym i przyjął już sakrament Najświętszej Eucharystii oraz prowadzi życie zgodne z wiarą i odpowiadające funkcji, jaką ma pełnić;
4° jest wolny od jakiejkolwiek kary kanonicznej, zgodnie z prawem wymierzonej lub deklarowanej;
5° nie jest ojcem lub matką przyjmującego chrzest.
- 2. Ochrzczony, należący do niekatolickiej wspólnoty kościelnej, może być dopuszczony tylko razem z chrzestnym katolikiem i to jedynie jako świadek chrztu.
WAŻNE – WARTO PRZECZYTAĆ!
PRZYPOMNIENIE OBOWIĄZUJĄCYCH NORM PRAWA KOŚCIELNEGO W ZAKRESIE DOBORU RODZICÓW CHRZESTNYCH.
(Artykuł cyt. ze strony: Parafia p.w. św. Antoniego Padewskiego w Redzie)
W związku z coraz częściej pojawiającymi się wątpliwościami co do kandydatów na chrzestnych oraz świadków chrztu, a niekiedy również z nadużyciami w tej materii, należy przypomnieć obowiązujące normy prawa kanonicznego:
1) Zgodnie z kan. 872 KPK: „Przyjmujący chrzest powinien mieć, jeśli to możliwe, chrzestnego. Ma on dorosłemu towarzyszyć w chrześcijańskim wtajemniczeniu, a dziecko wraz z rodzicami przedstawiać do chrztu oraz pomagać, żeby ochrzczony prowadził życie chrześcijańskie odpowiadające przyjętemu sakramentowi i wypełniał wiernie złączone z nim obowiązki”.
Jak wynika z normy kodeksowej wymóg posiadania chrzestnych nie ma charakteru bezwzględnego. Zatem może się zdarzyć, że przyjmujący chrzest, w szczególnych okolicznościach, w ogóle nie będzie miał chrzestnych. W tej sytuacji, w razie nieobecności chrzestnego spowodowanej poważnymi przyczynami, udzielający chrztu powinien zatroszczyć się o przynajmniej jednego świadka chrztu (zob. kan. 875 KPK). Przy czym należy podkreślić, że ów świadek chrztu (lub świadkowie) występuje tylko wtedy, „jeśli nie ma ani jednego chrzestnego”. Niekiedy bowiem zdarzają się sytuacje (np. przy uporze rodziców dziecka lub dla większego splendoru) dopuszczania katolika, niespełniającego wymogów prawa kanonicznego na chrzestnego, w charakterze świadka chrztu razem z chrzestnym – jest to nadużycie prawa. Zatem, jeśli podczas chrztu obecny jest chrzestny albo chrzestna, wówczas nie należy „dołączać” świadka chrztu-katolika niewierzącego lub z przeszkodami, chyba że chodzi o osobę innego wyznania. Co więcej, należy kategorycznie unikać „dołączania” świadków „katolików”, gdy obecny jest chrzestny lub chrzestna. Tym bardziej, że jeden chrzestny lub jedna chrzestna jest zarazem świadkiem chrztu, a i rodzice naturalni w razie konieczności mogą zaświadczyć o fakcie chrztu.
2) Zgodnie z kan. 873 KPK: „Należy wybrać jednego tylko chrzestnego lub chrzestną, albo dwoje chrzestnych”. Wynika stąd, że podczas chrztu wystarczy obecność ojca chrzestnego albo matki chrzestnej lub obojga chrzestnych, czyli „jego” i „jej” (tekst łaciński: patrinusunus vel matrinauna vel unus et una). Przy czym prawodawca kościelny pozostawia zainteresowanym osobom swobodę co do ilości chrzestnych: jeden rodzic chrzestny lub dwoje chrzestnych. Wypada jednak, aby podczas chrztu obecni byli, jeśli to możliwe, ojciec chrzestny oraz matka chrzestna. III Synod Gdański określił tę kwestię następująco: „Dla każdego kandydata do chrztu należy wybrać dwoje chrzestnych: ojca i matkę” (zob. Statuty III Synodu Gdańskiego, t. 1, n. 693, s. 297).
Stąd za naganne należy uważać wybieranie na chrzestnych dwóch mężczyzn lub dwie kobiety. Co więcej, w czasach liberalizacji instytucji małżeństwa oraz roli mężczyzny i kobiety jako ojca i matki wymóg prawny ma dodatkowo wymiar pastoralny.
3) Wymogi dotyczące dopuszczenia osób do zadania chrzestnego zostały określone przez prawodawcę w kan. 874 1 KPK. I tak, do przyjęcia zadania chrzestnego może być dopuszczony ten, kto:
1º jest wyznaczony przez przyjmującego chrzest albo przez jego rodziców, albo przez tego, kto ich zastępuje, a gdy tych nie ma, przez proboszcza lub szafarza chrztu, i posiada wymagane do tego kwalifikacje oraz intencję pełnienia tego zadania;
2º ukończył szesnaście lat, chyba że biskup diecezjalny określił inny wiek albo proboszcz lub szafarz jest zdania, że słuszna przyczyna zaleca dopuszczenie wyjątku;
3º jest katolikiem, bierzmowanym i przyjął już sakrament Najświętszej Eucharystii oraz prowadzi życie zgodne z wiarą i odpowiadające funkcji, jaką ma pełnić;
4º jest wolny od jakiejkolwiek kary kanonicznej, zgodnie z prawem wymierzonej lub deklarowanej;
5º nie jest ojcem lub matką przyjmującego chrzest.
Należy zauważyć, iż sformułowanie: „do przyjęcia zadania chrzestnego może być dopuszczony” nie upoważnia duszpasterza do relatywizowania w/w wymogów na chrzestnych – raczej wymagają one ścisłej interpretacji. Tym bardziej, że przecież w Obrzędzie chrztu dzieci występuje analogiczne do KPK wyliczenie wymogów na chrzestnego wraz ze sformułowaniem, iż chrzestny może wypełniać czynności liturgiczne, o ile posiada wymagane (tzn. zawarte w kan. 874 § 1 KPK) przymioty (zob. KEP, Instrukcja duszpasterska o udzielaniu sakramentu chrztu dzieciom, 1415.12.1977, n. 10).
Jeśli chodzi o wymóg wieku, prawodawca kościelny określa, że chrzestny musi posiadać minimalny wiek, jakim jest ukończony 16. rok życia, chyba że biskup diecezjalny określił inny wiek. Tymczasem Konferencja Episkopatu Polski ustaliła minimalny wiek dla rodziców chrzestnych – ukończony 15. rok życia (zob. KEP, Instrukcja dla duchowieństwa w związku z wprowadzeniem obrzędów chrześcijańskiego wtajemniczenia dorosłych, 09.05.1989, n. 5). Nadto w niektórych przypadkach sam proboszcz może dopuścić wyjątek co do wieku, oczywiście kierując się słuszną racją, i zezwolić kandydatowi na pełnienie zadania chrzestnego. Należy zdecydowanie podkreślić, iż działanie proboszcza, na które zezwala mu prawodawca kościelny w kan. 874 § 1 KPK dotyczy tylko dwóch sytuacji: wyznaczenia chrzestnego – w określonych prawem warunkach oraz wyjątku co do wieku (zob. kan. 874 § 1 n. 1-2 KPK). Oznacza to, że nie leży w kompetencji proboszcza dopuszczenie na chrzestnego kogoś, kto np. nie przyjął jeszcze bierzmowania. Tak samo należy traktować pozostałe wymogi określone w kan. 874 § 1 n. 3-5 KPK.
Ta sama Instrukcja wymaga, aby kandydat na chrzestnego był katolikiem praktykującym. Natomiast zabrania dopuszczać na chrzestnego osoby żyjące w związkach niesakramentalnych oraz młodzież nieuczęszczającą na katechezę. Jeśli duszpasterz nie zna osobiście kandydata na chrzestnego powinien zażądać od niego odpowiedniego zaświadczenia kwalifikacyjnego z parafii miejsca zamieszkania (zob. także KEP, Instrukcja o udzielaniu sakramentu chrztu świętego dzieciom, 1415.12.1975, n. 5). Ponadto chrzestnymi nie mogą być osoby transseksualne – takie orzeczenie wydała we wrześniu 2015 r. Kongregacja Nauki Wiary w odpowiedzi na wątpliwość i oficjalne zapytanie Biskupa Kadyksu i Ceuty w Hiszpanii.
Tak więc chrzestny musi być katolikiem, a nie protestantem lub wyznawcą innej religii czy też niewierzącym. Co więcej, musi być katolikiem, który przyjął I-szą Komunię Świętą, był już bierzmowany i praktykuje wiarę. Dalej, kandydat na chrzestnego nie może pozostawać w żadnej karze kanonicznej. W konsekwencji chrzestnym nie może być np. ten, kto głosił lub głosi herezję, kto dokonał schizmy czy apostazji.
Chrzestnymi również nie mogą być rodzice naturalni. Chrzestny bowiem pełni rolą pomocniczą w stosunku do przyjmującego chrzest, a nie główną jak jego naturalny rodzic (zob. kan. 226 § 2 i kan. 1136 KPK). Zadaniem chrzestnego jest więc wspieranie rodziców naturalnych w wychowaniu osoby ochrzczonej, zgodnie z zasadami wiary chrześcijańskiej (zob. Ordo baptismiparvulorum, 29.08.1973, n. 8).
4) Gdy chodzi o świadka chrztu, poza tym co wyżej powiedziano, należy przypomnieć, iż może nim być wyłącznie osoba ochrzczona należąca do niekatolickiej wspólnoty kościelnej (np. protestant, prawosławny, polsko-katolik), a nie katolik niespełniający wymogów kan. 874 KPK. Ci zaś chrześcijanie akatolicy mogą występować jedynie w charakterze świadka chrztu, ale koniecznie razem z chrzestnym katolikiem (zob. kan. 874 § 2 KPK).
Gdy zaś idzie o członków Prawosławnego Kościoła Wschodniego, w duchu ekumenizmu, mogą oni występować jako świadkowie chrztu lub jako rodzice chrzestni. Taka możliwość (chrzestnego prawosławnego) istnieje wówczas, gdy rodzice przyjmującego chrzest z uzasadnionych powodów wyrażą takie życzenie (np. prawosławny jest bliskim krewnym rodziców naturalnych). Nie ulega wątpliwości, że w tym wypadku obowiązek czuwania nad wychowaniem chrześcijańskim w pierwszym rzędzie będzie spoczywał na chrzestnym katoliku (zob. KEP, Instrukcja o udzielaniu sakramentu chrztu świętego dzieciom, 1415.12.1975, n. 5; KEP, Instrukcja dla duchowieństwa w związku z wprowadzeniem obrzędów chrześcijańskiego wtajemniczenia dorosłych, 09.05.1989, n. 10).
5) Co do kwestii liturgicznych. Gdy nie ma chrzestnego lub chrzestnej albo obojga chrzestnych, w tych przypadkach ich „funkcje” przejmują rodzice naturalni przyjmującego chrzest (zapalenie świecy od paschału, nałożenie białej szaty). Świadek lub świadkowie nie pełnią tych „funkcji”, ale również nie mają żadnych zobowiązań wobec osoby przyjmującej chrzest.
/-/ Ks. Rafał Dettlaff
Kanclerz Kurii
/-/ Ks. Krystian Kletkiewicz
Dyrektor Wydziału Duszpasterskiego
KATECHIZM KOŚCIOŁA KATOLICKIEGO O CHRZCIE
Najbardziej miarodajnym przedstawieniem tego, czego Kościół katolicki uczy o chrzcie jest nauka zawarta w Katechizmie Kościoła katolickiego. Dlatego warto w całości ją przytoczyć
1213 Chrzest święty jest fundamentem całego życia chrześcijańskiego, bramą życia w Duchu (vitae spiritualis ianua) i bramą otwierającą dostęp do innych sakramentów. Przez chrzest zostajemy wyzwoleni od grzechu i odrodzeni jako synowie Boży, stajemy się członkami Chrystusa oraz zostajemy wszczepieni w Kościół i stajemy się uczestnikami jego posłania [Por. Sobór Florencki: DS 1314; KPK, kan. 204, ß 1; 849; KKKW, kan. 675, ß 1.: „Chrzest jest sakramentem odrodzenia przez wodę i w słowie” Katechizm Rzymski, 2, 2, 5.].
I. Jak jest nazywany ten sakrament?
1214 Jest nazywany chrztem ze względu na główny obrzęd, przez który jest wypełniany: chrzcić (gr. baptizein) oznacza: „zanurzyć, pogrążyć”; „zanurzenie” w wodzie jest symbolem pogrzebania katechumena w śmierci Chrystusa, z której powstaje przez zmartwychwstanie z Nim [Por. Rz 6, 3-4; Kol 2, 12. jako „nowe stworzenie” (2 Kor 5,17; Ga 6,15)].
1215 Sakrament ten jest także nazywany „obmyciem odradzającym i odnawiającym w Duchu Świętym” (Tt 3, 5), ponieważ oznacza i urzeczywistnia 1257 narodzenie z wody i z Ducha, bez którego nikt „nie może wejść do Królestwa Bożego” (J 3, 5).
1216 „Obmycie to nazywane jest oświeceniem, ponieważ ci, którzy otrzymują pouczenie (katechetyczne), zostają oświeceni w duchu…” [Św. Justyn, Apologiae, 1, 61, 12]. Ochrzczony, otrzymawszy w chrzcie Słowo, „światłość prawdziwą, która oświeca każdego 1243 człowieka” (J 1, 9), „po oświeceniu” (Hbr 10, 32) staje się „synem światłości” (1 Tes 5, 5) i samą „światłością” (Ef 5, 8):
Chrzest jest najpiękniejszym i najwspanialszym darem Boga… Nazywamy go darem, łaską, namaszczeniem, oświeceniem, szatą niezniszczalności, obmyciem odradzającym, pieczęcią i wszystkim, co może być najcenniejsze. Darem –ponieważ jest udzielany tym, którzy nic nie przynoszą; łaską –ponieważ jest dawany nawet tym, którzy zawinili; chrztem –ponieważ grzech zostaje pogrzebany w wodzie; namaszczeniem –ponieważ jest święty i królewski (a królów się namaszcza); oświeceniem –ponieważ jest jaśniejącym światłem; szatą –ponieważ zakrywa nasz wstyd; obmyciem –ponieważ oczyszcza; pieczęcią –ponieważ strzeże nas i jest znakiem panowania Boga [Św. Grzegorz z Nazjanzu, Orationes, 40, 3-4: PG 36, 361 C.].
II. Chrzest w ekonomii zbawienia
Zapowiedzi chrztu w Starym Przymierzu
1217 W liturgii Wigilii Paschalnej, podczas błogosławieństwa wody chrzcielnej, Kościół uroczyście przypomina wielkie wydarzenia historii zbawienia, które były już zapowiedziami misterium chrztu:
Boże, Ty niewidzialną mocą dokonujesz rzeczy niezwykłych przez sakramentalne znaki. Ty w ciągu dziejów zbawienia przygotowałeś wodę przez Ciebie stworzoną, aby wyrażała łaskę chrztu świętego[Mszał Rzymski, Wigilia Paschalna, Poświęcenie wody chrzcielnej.].
1218 Od początku świata woda, zwyczajne i przedziwne stworzenie, jest źródłem życia i płodności. Pismo święte widzi ją „osłoniętą” przez Ducha Świętego [Por. Rdz 1, 2.]:
Na początku świata Twój Duch unosił się nad wodami, aby już wtedy woda nabrała mocy uświęcania11Mszał Rzymski, Wigilia Paschalna, Poświęcenie wody chrzcielnej..
1219 Kościół widział w arce Noego obraz zbawienia przez chrzest. W niej bowiem „niewielu, to jest osiem dusz, zostało uratowanych przez wodę” (1 P 3, 20).
Ty nawet w wodach potopu dałeś nam obraz odrodzenia, bo ten sam żywioł położył kres występkom i dał początek cnotom [Mszał Rzymski, Wigilia Paschalna, Poświęcenie wody chrzcielnej…]
1220 Woda źródlana symbolizuje życie, a woda morska jest symbolem śmierci, dlatego mogła być zapowiedzią misterium Krzyża. Ze względu na tę symbolikę chrzest oznacza udział w śmierci Chrystusa.
1221 Przede wszystkim przejście przez Morze Czerwone, będące prawdziwym wyzwoleniem Izraela z niewoli egipskiej, zapowiada wyzwolenie, jakiego dokonuje chrzest:
Ty sprawiłeś, że synowie Abrahama przeszli po suchym dnie Morza Czerwonego, aby naród wyzwolony z niewoli faraona stał się obrazem przyszłej społeczności ochrzczonych [Mszał Rzymski, Wigilia Paschalna, Poświęcenie wody chrzcielnej.].
1222 Wreszcie zapowiedzią chrztu jest przejście przez Jordan; po tym wydarzeniu lud Boży otrzymuje dar Ziemi obiecanej potomstwu Abrahama, będący obrazem życia wiecznego. Obietnica tego błogosławionego dziedzictwa wypełnia się w Nowym Przymierzu.
Chrzest Chrystusa
1223 Wszystkie zapowiedzi Starego Przymierza zostają wypełnione w Chrystusie Jezusie. Rozpoczyna On swoje życie publiczne od przyjęcia chrztu w Jordanie z rąk Jana Chrzciciela [Por. Mt 3,13.]. Po swoim zmartwychwstaniu Jezus daje Apostołom taki nakaz: „Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego. Uczcie je zachowywać wszystko, co wam przykazałem” (Mt 28, 19-20)[Por. Mk 16,15-16.].
1224 Chociaż chrzest św. Jana był przeznaczony dla grzeszników, nasz Pan poddał się mu dobrowolnie, aby „wypełnić wszystko, co sprawiedliwe” (Mt 3, 15). Ten gest Jezusa jest przejawem Jego „ogołocenia” (Flp 2, 7). Duch, który unosił się nad wodami pierwszego stworzenia, zstępuje wówczas na Chrystusa, zapowiadając nowe stworzenie, a Ojciec ukazuje Jezusa jako swego „umiłowanego Syna” (Mt 3,16-17).
1225 Przez swoją Paschę Chrystus otworzył wszystkim ludziom źródła chrztu. Istotnie, Jezus mówił o swojej męce, którą miał wycierpieć w Jerozolimie, jako o „chrzcie”, którym miał być ochrzczony [Por. Mk 10, 38; Łk 12, 50.]. Krew i woda, które wypłynęły z przebitego boku ukrzyżowanego Jezusa [Por. J 19, 34.], są zapowiedzią chrztu i Eucharystii, sakramentów nowego życia [Por. 1 J 5, 6-8.]. Od tej chwili możliwe jest „narodzenie się z wody i z Ducha”, by wejść do Królestwa Bożego (J 3, 5).
Zobacz, gdzie jesteś ochrzczony, skąd pochodzi chrzest, jeśli nie z krzyża Chrystusa, ze śmierci Chrystusa. Tu jest cała tajemnica: Chrystus cierpiał za ciebie. W Nim jesteś odkupiony, w Nim jesteś zbawiony [Św. Ambroży, De sacramentis, 2, 6: PL 16, 425 C.].
Chrzest w Kościele
1226 Kościół celebrował chrzest i udzielał go od dnia Pięćdziesiątnicy. Istotnie, św. Piotr mówi do tłumu poruszonego jego przepowiadaniem: „Nawróćcie się i niech każdy z was ochrzci się w imię Jezusa Chrystusa na odpuszczenie grzechów waszych, a weźmiecie w darze Ducha Świętego” (Dz 2, 38). Apostołowie i ich współpracownicy udzielają chrztu każdemu, kto wierzy w Jezusa: Żydom bojącym się Boga i poganom [Por. Dz 2, 41; 8, 12-13; 10, 48; 16, 15.]. Chrzest zawsze wiąże się z wiarą: „Uwierz w Pana Jezusa, a zbawisz siebie i swój dom” – oświadcza św. Paweł strażnikowi w Filippi. Opowiadanie mówi dalej: „Natychmiast przyjął chrzest wraz z całym swym domem” (Dz 16, 31-33).
1227 Według św. Pawła Apostoła człowiek wierzący ma przez chrzest udział w śmierci Chrystusa, zostaje z Nim pogrzebany i powstaje z martwych:
My wszyscy, którzyśmy otrzymali chrzest zanurzający w Chrystusa Jezusa, zostaliśmy zanurzeni w Jego śmierć. Zatem przez chrzest zanurzający nas w śmierć, zostaliśmy razem z Nim pogrzebani po to, abyśmy i my wkroczyli w nowe życie (Rz 6, 3-4)[Por. Kol 2, 12.].
Ochrzczeni „przyoblekli się w Chrystusa” (Ga 3, 27). Dzięki Duchowi Świętemu chrzest jest obmyciem, które oczyszcza, uświęca i usprawiedliwia [Por. 1 Kor 6, 11; 12, 13.].
1228 Chrzest jest więc obmyciem wodą, poprzez które „niezniszczalne nasienie” słowa Bożego przynosi życiodajny skutek [Por. 1 P I, 23; Ef 5, 26.]. Św. Augustyn powie o chrzcie: „Słowo łączy się z elementem materialnym i to staje się sakramentem” [Św. Augustyn, In Evangelium Johannis tractatus, 80, 3.].
III. Jak celebruje się sakrament chrztu?
Wtajemniczenie chrześcijańskie
1229 Gdy ktoś chciał stać się chrześcijaninem, musiał – od czasów apostolskich – przejść pewną drogę i wtajemniczenie złożone z wielu etapów. Można tę drogę przejść szybciej lub wolniej. Zawsze powinna ona zawierać kilka istotnych elementów: głoszenie słowa, przyjęcie Ewangelii, które pociąga za sobą nawrócenie, wyznanie wiary, chrzest, wylanie Ducha Świętego, dostęp do Komunii eucharystycznej.
1230 Wtajemniczenie to w ciągu wieków ulegało wielu zmianom, zależnie od okoliczności. W pierwszych wiekach Kościoła wtajemniczenie chrześcijańskie było bardzo rozbudowane i obejmowało długi okres katechumenatu oraz szereg obrzędów przygotowawczych, które wyznaczały liturgicznie drogę przygotowania katechumenalnego. Jego zwieńczeniem była celebracja sakramentów wtajemniczenia chrześcijańskiego.
1231 Tam gdzie chrzest dzieci stał się w szerokim zakresie zwyczajną formą celebracji tego sakramentu, wszystko to stało się jednym obrzędem, który zawiera w sposób bardzo skrócony przygotowujące etapy wtajemniczenia chrześcijańskiego. Chrzest dzieci ze swej natury wymaga katechumenatu pochrzcielnego. Nie chodzi tylko o późniejsze nauczanie, lecz także o konieczny rozwój łaski chrztu w miarę dorastania osoby. Temu celowi powinien służyć katechizm.
1232 Sobór Watykański II przywrócił w Kościele łacińskim „różne stopnie katechumenatu dorosłych” [Sobór Watykański II, konst. Sacrosanctum Concilium, 64.]. Jego obrzędy znajdują się w Ordo initiationis christianae adultorum (1972). Sobór pozwala zresztą, by „oprócz tego, co zawiera tradycja chrześcijańska”, w krajach misyjnych dopuszczano „te elementy wtajemniczenia będące w użyciu danego narodu, które dadzą się dostosować do obrzędów chrześcijańskich” [Sobór Watykański II, konst. Sacrosanctum Concilium, 65; por. 37-40.].
1233 Obecnie we wszystkich obrządkach łacińskich i wschodnich wtajemniczenie chrześcijańskie dorosłych rozpoczyna się od przyjęcia ich do katechumenatu i osiąga swój punkt kulminacyjny w jednej celebracji udzielania trzech sakramentów: chrztu, bierzmowania i Eucharystii [Por. Sobór Watykański II, dekret Ad gentes, 14; KPK, kan. 851; 865; 866.]. W obrządkach wschodnich wtajemniczenie chrześcijańskie dzieci zaczyna się od chrztu, po którym bezpośrednio następuje bierzmowanie i Eucharystia, gdy tymczasem w obrządku rzymskim wtajemniczenie trwa przez lata katechezy i kończy się później bierzmowaniem i Eucharystią, która jest jej szczytowym punktem [Por. KPK, kan. 851, ß 2; 868.].
Mistagogia celebracji
1234 Znaczenie i łaska sakramentu chrztu ukazują się jasno w obrzędach jego celebracji. Uczestnicząc w nich z uwagą, śledząc czynności i słowa tej celebracji, wierni są wprowadzani w całe bogactwo tego, co ten sakrament oznacza i co urzeczywistnia w każdym neoficie.
1235 Znak krzyża na początku celebracji wyciska pieczęć Chrystusa na tym, który ma do Niego należeć, i oznacza łaskę odkupienia, jaką Chrystus nabył dla nas przez swój Krzyż.
1236 Głoszenie słowa Bożego oświeca kandydatów i zgromadzenie prawdą objawioną i pobudza ich do udzielania odpowiedzi wiary, nieodłącznej od chrztu. Chrzest jest bowiem w szczególny sposób „sakramentem wiary”, ponieważ jest sakramentalnym wejściem w życie wiary.
1237 Ponieważ chrzest oznacza wyzwolenie od grzechu i od kusiciela, czyli diabła, dlatego wypowiada się nad kandydatem egzorcyzm (lub kilka egzorcyzmów). Namaszcza się go olejem katechumenów lub celebrans kładzie na niego rękę, a on w sposób wyraźny wyrzeka się Szatana. Tak przygotowany kandydat do chrztu może wyznać wiarę Kościoła, której zostanie „powierzony” przez chrzest [Por. Rz 6, 17.].
1238 Woda chrzcielna zostaje poświęcona przez modlitwę epikletyczną (albo podczas obrzędów chrztu, albo w czasie Wigilii Paschalnej). Kościół prosi Boga, by przez swojego Syna i mocą Ducha Świętego zstąpił na tę wodę, aby ci, którzy zostaną w niej ochrzczeni, „narodzili się z wody i z Ducha” (J 3, 5).
1239 Następuje wówczas istotny obrzęd sakramentu –chrzest w sensie ścisłym. Oznacza on i urzeczywistnia śmierć dla grzechu i wejście w życie Trójcy Świętej przez upodobnienie do Misterium Paschalnego Chrystusa. W sposób najbardziej znaczący dokonuje się chrztu przez trzykrotne zanurzenie w wodzie chrzcielnej. Już od starożytności może on być także udzielany przez trzykrotne polanie wodą głowy kandydata.
1240 W Kościele łacińskim trzykrotnemu polaniu wodą towarzyszą słowa szafarza: „N., ja ciebie chrzczę w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego”. W liturgiach wschodnich katechumen zwrócony jest w kierunku wschodnim, a kapłan mówi: „N., sługo Boży, jesteś chrzczony w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego”. Przy wzywaniu każdej z Osób Trójcy Świętej kapłan zanurza kandydata w wodzie i podnosi go z niej.
1241 Namaszczenie krzyżmem świętym, wonnym olejem poświęconym przez biskupa, oznacza dar Ducha Świętego dla neofity. Stał się on chrześcijaninem, to znaczy „namaszczonym” Duchem Świętym, wszczepionym w Chrystusa, który jest namaszczony jako kapłan, prorok i król [Por. Obrzędy chrztu dzieci, 62.].
1242 W liturgii Kościołów wschodnich po udzieleniu chrztu następuje namaszczenie, które jest sakramentem chryzmacji (bierzmowanie). W liturgii rzymskiej zapowiada ono drugie namaszczenie krzyżmem świętym, którego w przyszłości udzieli biskup. Będzie to sakrament bierzmowania, który niejako „umacnia” i dopełnia namaszczenie chrzcielne.
1243 Biała szata ukazuje, że ochrzczony „przyoblekł się w Chrystusa” (Ga 3, 27) i zmartwychwstał z Chrystusem. Świeca zapalona od paschału oznacza, że Chrystus oświecił neofitę i że ochrzczeni są w 1216 Chrystusie „światłem świata” (Mt 5,14)[Por. Flp 2,15.].
Nowo ochrzczony jest teraz dzieckiem Bożym w Jedynym Synu. Może odmawiać modlitwę dzieci Bożych: „Ojcze nasz”.
1244 Pierwsza Komunia eucharystyczna. Neofita, który stał się dzieckiem Bożym i przywdział szatę godową, zostaje przyjęty „na ucztę godów Baranka” Celebracja misterium chrześcijańskiego i otrzymuje pokarm nowego życia – Ciało i Krew Chrystusa. Kościoły wschodnie zachowują żywą świadomość jedności wtajemniczenia chrześcijańskiego, udzielając Komunii świętej wszystkim nowo ochrzczonym i bierzmowanym, nawet małym dzieciom, w nawiązaniu do słów Chrystusa: „Pozwólcie dzieciom przychodzić do Mnie, nie przeszkadzajcie im” (Mk 10, 14). Kościół łaciński, który dopuszcza do Komunii świętej dopiero po dojściu do używania rozumu, wyraża otwarcie chrztu na Eucharystię w ten sposób, że przybliża ochrzczone dziecko do ołtarza dla odmówienia tam modlitwy „Ojcze nasz”.
1245 Uroczyste błogosławieństwo kończy obrzęd udzielania chrztu. Podczas chrztu niemowląt szczególne miejsce zajmuje błogosławieństwo matki.
IV. Kto może przyjąć chrzest?
1246 „Zdolny do przyjęcia chrztu jest każdy człowiek jeszcze nie ochrzczony” [KPK, kan. 864; KKKW, kan. 679.].
Chrzest dorosłych
1247 Od początków Kościoła chrzest dorosłych jest praktykowany najczęściej tam, gdzie dopiero od niedawna głosi się Ewangelię. Katechumenat (przygotowanie do chrztu) zajmuje wówczas ważne miejsce. Jako wprowadzenie w wiarę i życie chrześcijańskie powinien uzdalniać do przyjęcia Bożego daru chrztu, bierzmowania i Eucharystii.
1248 Katechumenat, czyli formacja katechumenów, ma na celu umożliwienie im, w odpowiedzi na Bożą inicjatywę i w łączności ze wspólnotą eklezjalną, osiągnięcia dojrzałości w nawróceniu i wierze. Polega on „na kształtowaniu całego życia chrześcijańskiego… przez które uczniowie łączą się z Chrystusem, swoim Nauczycielem. Należy więc katechumenów odpowiednio wprowadzać w tajemnicę zbawienia i praktykę obyczajów ewangelicznych, a przez święte obrzędy, spełniane w kolejnych odstępach czasu, wtajemniczać ich w życie wiary, liturgii i miłości Ludu Bożego” [Sobór Watykański II, dekret Ad gentes, 14; por. Obrzędy wtajemniczenia chrześcijańskiego dorosłych, 19 i 98.].
1249 Katechumeni „są już… złączeni z Kościołem, są już domownikami Chrystusa, a nierzadko prowadzą już życie nacechowane wiarą, nadzieją i miłością” [Sobór Watykański II, dekret Ad gentes, 14.]. „Matka-Kościół już jak na swoich rozciąga na nich swą miłość i troskę” [Sobór Watykański II, konst. Lumen gentium, 14; por. KPK, kan. 206; 788, ß 3.].
Chrzest dzieci
1250 Dzieci, rodząc się z upadłą i skażoną grzechem pierworodnym naturą, również potrzebują nowego narodzenia w chrzcie [Por. Sobór Trydencki: DS 1514.], aby zostały wyzwolone z mocy ciemności i przeniesione do Królestwa wolności dzieci Bożych [Por. Kol 1, 12-14.], do którego są powołani wszyscy ludzie. Czysta darmowość łaski zbawienia jest szczególnie widoczna przy chrzcie dzieci. Gdyby Kościół i rodzice nie dopuszczali dziecka do chrztu zaraz po urodzeniu, pozbawialiby je bezcennej łaski stania się dzieckiem Bożym [KPK, kan. 867; KKKW, kan. 681; 686, ß 1.].
1251 Rodzice chrześcijańscy powinni uznać, że taka praktyka odpowiada także ich roli opiekunów życia, powierzonej im przez Boga [Por. Sobór Watykański II, konst. Lumen gentium, 11; 41; konst. Gaudium et spes, 48; KPK, kan. 868.].
1252 Praktyka chrztu dzieci od niepamiętnych czasów należy do tradycji Kościoła; wyraźne jej świadectwa pochodzą z II wieku. Jest jednak bardzo możliwe, że od początku przepowiadania apostolskiego, gdy całe „domy” przyjmowały chrzest [Por. Dz 16, 15. 33; 18, 8; 1 Kor 1, 16.], chrzczono także dzieci [Por. Kongregacja Nauki Wiary, instr. Pastoralis actio: AAS 72 (1980) 1137-1156.].
Wiara i chrzest
1253 Chrzest jest sakramentem wiary [Por. Mk 16, 16.]. Wiara jednak potrzebuje wspólnoty wierzących. Każdy wierny może wierzyć jedynie w wierze Kościoła. Wiara wymagana do chrztu nie jest wiarą doskonałą i dojrzałą, ale zaczątkiem, który ma się rozwijać. Gdy katechumeni lub rodzice chrzestni słyszą skierowane do siebie pytanie: „O co prosicie Kościół Boży?”, odpowiadają: „O wiarę!”
1254 U wszystkich ochrzczonych, dzieci i dorosłych, po chrzcie wiara powinna wzrastać. Dlatego co roku podczas Wigilii Paschalnej Kościół celebruje odnowienie przyrzeczeń chrztu. Przygotowanie do chrztu stawia człowieka jedynie na progu nowego życia. Chrzest jest źródłem nowego życia w Chrystusie; z niego wypływa całe życie chrześcijańskie.
1255 Aby mogła rozwijać się łaska chrztu, potrzebna jest pomoc rodziców. Na tym polega także rola rodziców chrzestnych, którzy powinni być głęboko wierzący, a także zdolni i gotowi służyć pomocą nowo ochrzczonemu, zarówno dziecku, jak dorosłemu, na drodze życia chrześcijańskiego [Por. KPK, kan. 872-874.]. Ich misja jest prawdziwą funkcją eklezjalną (Officium) [Por. Sobór Watykański II, konst. Sacrosanctum Concilium, 67.]. Cała wspólnota eklezjalna ponosi częściowo odpowiedzialność za rozwój i zachowywanie łaski otrzymanej na chrzcie.
V. Kto może chrzcić?
1256 Zwyczajnym szafarzem chrztu jest biskup i prezbiter, a w Kościele łacińskim także diakon [Por. KPK, kan. 861, ß 1; KKKW, kan. 677, ß 1.]. W razie konieczności może ochrzcić każda osoba nawet nieochrzczona, mająca wymaganą intencję. Wymagana intencja polega na tym, aby chcieć uczynić to, co czyni Kościół, gdy chrzci, i zastosować trynitarną formułę chrzcielną. Kościół widzi uzasadnienie tej możliwości w powszechnej woli zbawczej Boga [Por. 1 Tm 2, 4.] oraz konieczności chrztu do zbawienia [Por. Mk 16, 16; Sobór Florencki: DS 1315; 646; KPK, kan. 861, ß 2.].
VI. Konieczność chrztu
1257 Sam Pan potwierdza, że chrzest jest konieczny do zbawienia [Por. J 3, 5.]. Dlatego też polecił On swoim uczniom głosić Ewangelię i chrzcić wszystkie narody [Por. Mt 28,19-20; Sobór Trydencki: DS 1618; Sobór Watykański II, konst. Lumen gentium, 14; dekret Ad gentes, 5.. 161, 846]. Chrzest jest konieczny do zbawienia dla tych, którym była głoszona Ewangelia i którzy mieli możliwość proszenia o ten sakrament [Por. Mk 16,16.]. Kościół nie zna oprócz chrztu innego środka, by zapewnić wejście do szczęścia wiecznego. Stara się więc nie zaniedbywać otrzymanego od Pana nakazu, by „odradzać z wody i z Ducha Świętego” wszystkich, którzy mogą być ochrzczeni. Bóg związał zbawienie z sakramentem chrztu, ale sam nie jest związany swoimi sakramentami.
1258 Kościół zawsze zachowywał głębokie przekonanie, że ci, którzy ponoszą śmierć za wiarę, nie otrzymawszy chrztu, zostają ochrzczeni przez swoją śmierć dla Chrystusa i z Chrystusem. Chrzest krwi, podobnie jak chrzest pragnienia, przynosi owoce chrztu, nie będąc sakramentem.
1259 Jeśli chodzi o katechumenów, którzy umierają przed chrztem, ich wyraźne pragnienie przyjęcia tego sakramentu, połączone z żalem za grzechy i z miłością, zapewnia im zbawienie, którego nie mogli otrzymać przez sakrament.
1260 Ponieważ „za wszystkich umarł Chrystus i… ostateczne powołanie człowieka jest rzeczywiście jedno, mianowicie Boskie, to musimy uznać, że Duch Święty wszystkim ofiarowuje możliwość dojścia w sposób Bogu wiadomy do uczestnictwa w tej Paschalnej Tajemnicy” [Sobór Watykański II, konst. Gaudium et spes, 22; por. konst. Lumen gentium, 16; dekret Ad gentes, 7.]. Każdy człowiek, który nie znając Ewangelii Chrystusa i Jego Kościoła, szuka prawdy i pełni wolę Bożą, na tyle, na ile ją zna, może być zbawiony. Można przypuszczać, że te osoby zapragnęłyby wyraźnie chrztu, gdyby wiedziały o jego konieczności.
1261 Jeśli chodzi o dzieci zmarłe bez chrztu, Kościół może tylko polecać je miłosierdziu Bożemu, jak czyni to podczas przeznaczonego dla nich obrzędu pogrzebu. Istotnie, wielkie miłosierdzie Boga, który pragnie, by wszyscy ludzie zostali zbawieni [Por. 1 Tm 2, 4.], i miłość Jezusa do dzieci, która kazała Mu powiedzieć: „Pozwólcie dzieciom przychodzić do Mnie, nie przeszkadzajcie im” (Mk 10,14), pozwalają nam mieć nadzieję, że istnieje jakaś droga zbawienia dla dzieci zmarłych bez chrztu. Tym bardziej naglące jest wezwanie Kościoła, by nie przeszkadzać małym dzieciom przyjść do Chrystusa przez dar chrztu świętego.
VII. Łaska chrztu
1262 Widzialne elementy sakramentalnego obrzędu chrztu oznaczają różne jego skutki. Zanurzenie w wodzie mówi o symbolice śmierci i oczyszczenia, a także o odrodzeniu i odnowieniu. Dwoma najważniejszymi skutkami chrztu są oczyszczenie z grzechów i nowe narodzenie w Duchu Świętym [Por. Dz 2, 38; J 3, 5.].
Na odpuszczenie grzechów…
1263 Chrzest odpuszcza wszystkie grzechy, grzech pierworodny i wszystkie grzechy osobiste, a także wszelkie kary za grzech [Por. Sobór Florencki: DS 1316.]. W tych, którzy zostali odrodzeni, nie pozostaje więc nic, co mogłoby przeszkodzić im w wejściu do Królestwa Bożego, ani grzech Adama, ani grzech osobisty, ani skutki grzechu, wśród których najcięższym jest oddzielenie od Boga.
1264 W ochrzczonym pozostają jednak pewne doczesne konsekwencje grzechu, takie jak cierpienie, choroba, śmierć czy nieodłączne od życia ułomności, takie jak słabości charakteru, a także skłonność do grzechu, którą Tradycja nazywa pożądliwością lub metaforycznie „zarzewiem grzechu” (fomes peccati). „Pożądliwość jest nam pozostawiona dla walki, nie może ona szkodzić tym, którzy nie dają jej przyzwolenia i mężnie opierają się jej z pomocą łaski Jezusa Chrystusa. Właśnie dzięki temu „każdy otrzyma nagrodę, kto będzie należycie walczył” (2 Tm 2, 5)” [5Sobór Trydencki: DS 1515.].
„Nowe stworzenie”
1265 Chrzest nie tylko oczyszcza ze wszystkich grzechów, lecz także czyni neofitę „nowym stworzeniem” (2 Kor 5, 17), przybranym synem Bożym [Por. Ga 4, 5-7.], który stał się „uczestnikiem Boskiej natury” (2 P 1, 4), członkiem Chrystusa [Por. 1 Kor 6, 15; 12, 27.], a z Nim „współdziedzicem” (Rz 8, 17), świątynią Ducha Świętego [Por. 1 Kor 6, 19.].
1266 Najświętsza Trójca daje ochrzczonemu łaskę uświęcającą, łaskę usprawiedliwienia, która:
– uzdalnia go do wiary w Boga, do pokładania w Nim nadziei i 1812 miłowania Go przez cnoty teologalne;
– daje mu zdolność życia i działania pod natchnieniem Ducha Świętego pośrednictwem Jego darów;
– pozwala mu wzrastać w dobru przez cnoty moralne.
W ten sposób cały organizm życia nadprzyrodzonego chrześcijanina zakorzenia się w chrzcie świętym.
Włączeni w Kościół, Ciało Chrystusa
1267 Chrzest czyni nas członkami Ciała Chrystusa: „Jesteście nawzajem dla siebie członkami” (Ef 4, 25). Chrzest włącza w Kościół. Ze źródeł chrzcielnych rodzi się jedyny Lud Boży Nowego Przymierza, który przekracza wszystkie naturalne lub ludzkie granice narodów, kultur, ras i płci: „Wszyscyśmy bowiem w jednym Duchu zostali ochrzczeni, aby stanowić jedno Ciało” (1 Kor 12,13).
1268 Ochrzczeni stali się „żywymi kamieniami”, „budowani jako duchowa świątynia, by stanowić święte kapłaństwo” (1 P 2, 5). Przez chrzest uczestniczą oni w kapłaństwie Chrystusa, w Jego misji prorockiej i królewskiej; są plemieniem, królewskim kapłaństwem, narodem świętym, ludem Bogu na własność przeznaczonym”, aby ogłaszać „dzieła potęgi Tego, który (ich) wezwał z ciemności do przedziwnego swojego światła” (1 P 2, 9). Chrzest daje udział w kapłaństwie wspólnym wiernych.
1269 Stając się członkiem Kościoła, ochrzczony „nie należy już do samego siebie” (1 Kor 6,19), ale do Tego, który za nas umarł i zmartwychwstał [Por. 2 Kor 5, 15.]. Od tej chwili jest powołany, by poddał się innym [Por. Ef 5, 21; 1 Kor 16,15-16.] i służył im [Por. J 13,12-15.] we wspólnocie Kościoła, by był „posłuszny i uległy” (Hbr 13,17) przełożonym w Kościele, by ich uznawał z szacunkiem i miłością [Por. 1 Tes 5, 12-13.]. Z chrztu wynikają odpowiedzialność i obowiązki. Ochrzczony posiada równocześnie prawa w Kościele; ma prawo do przyjmowania sakramentów, do karmienia się słowem Bożym i korzystania z innych pomocy duchowych Kościoła [Por. Sobór Watykański II, konst. Lumen gentium, 37; KPK, kan. 208-223; KKKW, kan. 675, ß 2.].
1270 Ochrzczeni, „odrodzeni (przez chrzest) jako synowie Boży, zobowiązani są do wyznawania przed ludźmi wiary, którą otrzymali od Boga za pośrednictwem Kościoła” [Sobór Watykański II, konst. Lumen gentium, 11.], i uczestniczenia w apostolskiej i misyjnej działalności Ludu Bożego [por. Sobór Watykański II, konst. Lumen gentium, 17; dekret Ad gentes, 7; 23.].
Sakramentalny węzeł jedności chrześcijan
1271 Chrzest stanowi podstawę wspólnoty między wszystkimi chrześcijanami, również z tymi, którzy nie są jeszcze w pełnej komunii z Kościołem katolickim. „Ci przecież, co wierzą w Chrystusa i otrzymali ważnie chrzest, pozostają w jakiejś, choć niedoskonałej wspólnocie ze społecznością Kościoła katolickiego… usprawiedliwieni z wiary przez chrzest należą do Ciała Chrystusa, dlatego też zdobi ich należne im imię chrześcijańskie, a synowie Kościoła katolickiego słusznie ich uważają za braci w Panu” [Sobór Watykański II, dekret Unitatis redintegratio, 3.]. „Chrzest stanowi sakramentalny węzeł jedności, trwający między wszystkimi przezeń odrodzonymi” [Sobór Watykański II, dekret Unitatis redintegratio, 22.].
Niezatarte duchowe znamię
1272 Ochrzczony, wszczepiony w Chrystusa przez chrzest, upodabnia się do Niego [Por. Rz 8, 29.]. Chrzest opieczętowuje chrześcijanina niezatartym duchowym znamieniem (charakterem) jego przynależności do Chrystusa. Znamienia tego nie wymazuje żaden grzech, chociaż z powodu grzechu chrzest może nie przynosić owoców zbawienia [Por. Sobór Trydencki: DS 1609-1619.]. Sakramentu chrztu udziela się jeden raz; nie może on być powtórzony.
1273 Wierni wszczepieni w Kościół przez chrzest otrzymali charakter sakramentalny, który konsekruje ich do uczestniczenia w chrześcijańskim kulcie religijnym [Por. Sobór Watykański II, konst. Lumen gentium, 11.]. Pieczęć chrzcielna uzdalnia i włącza chrześcijan do służenia Bogu przez żywy udział w świętej liturgii Kościoła i wypełniania ich kapłaństwa na mocy chrztu przez świadectwo świętego życia i skutecznej miłości [Por. Sobór Watykański II, konst. Lumen gentium, 10.].
1274 „Pieczęć Pana” (Dominicus character) [Św. Augustyn, Epistulae, 98, 5: PL 33, 362.] jest pieczęcią, którą naznaczył nas Duch Święty „na dzień odkupienia” (Ef 4, 30) [Por. Ef 1, 13-14; 2 Kor I, 21-22.]. „Istotnie, chrzest jest pieczęcią życia wiecznego” [Św. Ireneusz, Demonstratio apostolica, 3.]. Wierny, który „zachowa pieczęć” do końca, to znaczy pozostanie wierny obietnicom chrztu, będzie mógł odejść „ze znakiem wiary” [Mszał Rzymski, Kanon Rzymski.], w wierze otrzymanej na chrzcie, w oczekiwaniu na uszczęśliwiające widzenie Boga, które jest wypełnieniem wiary, i w nadziei zmartwychwstania.
W skrócie
1275 Wtajemniczenie chrześcijańskie dokonuje się przez trzy sakramenty: chrzest, który jest początkiem nowego życia; bierzmowanie, które jest jego umocnieniem, i Eucharystię, która karmi ucznia Ciałem i Krwią Chrystusa, by przekształcić go w Niego.
1276 „Idźcie więc i nauczajcie wszystkie narody, udzielając im chrztu w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego. Uczcie je zachowywać wszystko, co wam przykazałem” (Mt 28,19-20).
1277 Chrzest jest narodzeniem do nowego życia w Chrystusie. Zgodnie z wolą Pana jest on konieczny do zbawienia, tak jak Kościół, do którego chrzest wprowadza.
1278 Istotny obrzęd chrztu polega na zanurzeniu kandydata w wodzie lub polaniu wodą jego głowy z równoczesnym wezwaniem Trójcy Świętej, to znaczy Ojca, Syna i Ducha Świętego.
1279 Skutek chrztu lub łaski chrzcielnej jest bardzo bogatą rzeczywistością. Obejmuje ona: odpuszczenie grzechu pierworodnego i wszystkich grzechów osobistych, narodzenie do nowego życia, przez które człowiek staje się przybranym synem Ojca, członkiem Chrystusa, świątynią Ducha Świętego. Przez fakt przyjęcia tego sakramentu ochrzczony jest włączony w Kościół, Ciało Chrystusa, i staje się uczestnikiem kapłaństwa Chrystusa.
1280 Chrzest wyciska w duszy niezatarte duchowe znamię, „charakter”, który konsekruje ochrzczonego do uczestniczenia w chrześcijańskim kulcie religijnym. Z racji „charakteru” chrzest nie może być powtórzony [Por. Sobór Trydencki: DS 1609 i 1624.].
1281 Ci, którzy ponoszą śmierć z powodu wiary, katechumeni i wszyscy ludzie, którzy pod wpływem łaski, nie znając Kościoła, szczerze szukają Boga i starają się pełnić Jego wolę, są zbawieni, chociaż nie przyjęli chrztu [Por. Sobór Watykański II, konst. Lumen gentium, 16.].
1282 Od najdawniejszych czasów chrzest jest udzielany dzieciom, ponieważ jest łaską i darem Bożym, które nie zakładają ludzkich zasług. Dzieci są chrzczone w wierze Kościoła. Wejście w życie chrześcijańskie daje dostęp do prawdziwej wolności.
1283 Jeśli chodzi o dzieci zmarłe bez chrztu, to liturgia Kościoła zachęca nas do ufności w miłosierdzie Boże i do modlitwy o ich zbawienie.
1284 W razie konieczności każda osoba może udzielić chrztu, pod warunkiem że ma intencję uczynienia tego, co czyni Kościół, i poleje wodą głowę kandydata, mówiąc: „Ja ciebie chrzczę w imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego”.
KODEKS PRAWA KANONICZNEGO O CHRZCIE
CHRZEST
Kan. 849 – Chrzest, brama sakramentów, konieczny do zbawienia przez
rzeczywiste lub zamierzone przyjęcie, który uwalnia ludzi od grzechów, odradza ich jako
dzieci Boże i przez upodobnienie do Chrystusa niezniszczalnym charakterem włącza ich do
Kościoła, jest ważnie udzielany jedynie przez obmycie w prawdziwej wodzie z
zastosowaniem koniecznej formy słownej.
Rozdział I
SPRAWOWANIE CHRZTU
Kan. 850 – Chrztu udziela się z zachowaniem obrzędu przepisanego w
zatwierdzonych księgach liturgicznych, poza przypadkiem naglącej konieczności, kiedy
należy zastosować tylko to, co jest wymagane do ważności sakramentu.
Kan. 851 – Sprawowanie chrztu powinno być odpowiednio przygotowane, dlatego:
1 dorosły zamierzający przyjąć chrzest winien być dopuszczony do katechumenatu
i wedle możności przez różne stopnie doprowadzony do wtajemniczenia sakramentalnego,
zgodnie z obrzędem wtajemniczenia przystosowanym przez Konferencję Episkopatu oraz
ze szczegółowymi przepisami przez nią wydanymi;
2 rodzice dziecka chrzczonego, jak również chrzestni, powinni być należycie
pouczeni o znaczeniu tego sakramentu i o związanych z nim obowiązkach. Proboszcz
winien osobiście lub przez innych zatroszczyć się, ażeby rodziców właściwie przygotować
pasterskimi pouczeniami a także wspólną modlitwą, zbierając razem po kilka rodzin oraz,
gdy to możliwe, składając im wizytę.
Kan. 852 – § 1. Przepisy zawarte w kanonach o chrzcie dorosłych stosuje się do
wszystkich, którzy po wyjściu z dzieciństwa osiągnęli używanie rozumu.
- 2. Z dzieckiem zrównany jest, gdy chodzi o chrzest, także ten, kto nie jest
świadomy swego działania.
Kan. 853 – Poza wypadkiem konieczności, woda używana przy udzielaniu chrztu
powinna być poświęcona, zgodnie z przepisami ksiąg liturgicznych.
Kan. 854 – Chrztu udziela się bądź przez zanurzenie, bądź przez polanie, z
zachowaniem przepisów wydanych przez Konferencję Episkopatu.
Kan. 855 – Rodzice, chrzestni i proboszcz powinni troszczyć się, by nie nadawać
imienia obcego duchowi chrześcijańskiemu.
Kan. 856 – Chociaż chrzest może być udzielany w jakimkolwiek dniu, jednak zaleca
się, aby z zasady był udzielany w niedzielę albo wedle możności w wigilię paschalną.
Kan. 857 – § 1. Poza wypadkiem konieczności, właściwym miejscem chrztu jest
kościół lub kaplica.
- 2. Należy uważać za regułę, że dorosły ma przyjmować chrzest we własnym
kościele parafialnym, dziecko zaś w kościele parafialnym jego rodziców, chyba że co
innego doradza słuszna przyczyna.
Kan. 858 – § 1. Każdy kościół parafialny powinien mieć chrzcielnicę, z
zachowaniem łącznego prawa nabytego już przez inne kościoły.
- 2. Ordynariusz miejsca, wysłuchawszy zdania proboszcza, może dla wygody
wiernych zezwolić lub nakazać, ażeby chrzcielnica była także w innym kościele lub kaplicy
na terenie parafii.
Kan. 859 – Jeśli kandydat do chrztu, ze względu na odległość lub inne okoliczności,
nie może bez poważnej niedogodności przybyć lub być przyniesiony do kościoła
parafialnego albo innego kościoła lub kaplicy, o których w kan. 858, § 2, chrztu można i
trzeba udzielić w innym bliżej położonym kościele lub kaplicy albo nawet w innym
odpowiednim miejscu.
Kan. 860 – § 1. Poza wypadkiem konieczności, chrztu nie należy udzielać w
domach prywatnych, chyba że ordynariusz miejsca zezwoli na to dla poważnej przyczyny.
- 2. Jeśli biskup diecezjalny nie zarządzi inaczej, chrztu nie należy udzielać w
szpitalach, chyba że zmusza do tego konieczność lub inna racja duszpasterska.
Rozdział II
SZAFARZ CHRZTU
Kan. 861 – § 1. Zwyczajnym szafarzem chrztu jest biskup, prezbiter i diakon, z
zachowaniem przepisu kan. 530, n. 1.
- 2. Gdy szafarz zwyczajny jest nieobecny lub ma przeszkodę, chrztu godziwie
udziela katecheta albo inna osoba wyznaczona do tej funkcji przez ordynariusza miejsca, a
w wypadku konieczności każdy człowiek, mający właściwą intencję. Duszpasterze,
zwłaszcza zaś proboszcz, powinni zatroszczyć się o to, aby wierni zostali pouczeni o
prawidłowym udzielaniu chrztu.
Kan. 862 – Poza wypadkiem konieczności, nie wolno nikomu bez odpowiedniego
zezwolenia udzielać chrztu na obcym terytorium, nawet swoim podwładnym.
Kan. 863 – O chrzcie dorosłych, przynajmniej tych, którzy ukończyli czternasty rok
życia, powinien być powiadomiony biskup diecezjalny, ażeby, jeśli uzna to za wskazane,
sam udzielił chrztu.
Rozdział III
PRZYJMUJĄCY CHRZEST
Kan. 864 – Zdatnym do przyjęcia chrztu jest każdy człowiek, jeszcze nie
ochrzczony.
Kan. 865 – § 1. Aby dorosły mógł być ochrzczony, powinien wyrazić wolę przyjęcia
chrztu, być odpowiednio pouczony o prawdach wiary i obowiązkach chrześcijańskich oraz
przejść praktykę życia chrześcijańskiego w katechumenacie. Ma być również pouczony o
konieczności żalu za grzechy.
- 2. Dorosły, znajdujący się w niebezpieczeństwie śmierci, może być ochrzczony,
jeśli mając jakąś znajomość głównych prawd wiary, ujawni w jakikolwiek sposób intencję
przyjęcia chrztu i przyrzeknie, że będzie zachowywał nakazy chrześcijańskiej religii.
Kan. 866 – Jeśli tylko nie stoi na przeszkodzie poważna racja, dorosły przyjmujący
chrzest powinien być zaraz bierzmowany i uczestniczyć w Eucharystii, przyjmując także
Komunię świętą.
Kan. 867 – § 1. Rodzice mają obowiązek troszczyć się, ażeby ich dzieci zostały
ochrzczone w pierwszych tygodniach; możliwie najszybciej po urodzeniu, a nawet jeszcze
przed nim powinni się udać do proboszcza, by prosić o sakrament dla dziecka i
odpowiednio do niego się przygotować.
- 2. Jeśli dziecko znajduje się w niebezpieczeństwie śmierci, powinno być
natychmiast ochrzczone.
Kan. 868 – § 1. Do godziwego ochrzczenia dziecka wymaga się:
1 aby zgodzili się rodzice lub przynajmniej jedno z nich, lub ci, którzy prawnie ich
zastępują;
2 aby istniała uzasadniona nadzieja, że dziecko będzie wychowane po katolicku;
jeśli jej zupełnie nie ma, chrzest należy odłożyć zgodnie z postanowieniami prawa
partykularnego, powiadamiając rodziców o przyczynie.
- 2. Dziecko rodziców katolickich, a nawet i niekatolickich, znajdujące się w
niebezpieczeństwie śmierci, jest godziwie chrzczone, nawet wbrew woli rodziców.
Kan. 869 – § 1. W razie wątpliwości, czy ktoś został ochrzczony albo czy chrzest
był ważnie udzielony, istniejącej mimo przeprowadzenia rzetelnych badań w tej sprawie,
chrztu należy udzielić warunkowo.
- 2. Ochrzczeni we wspólnocie kościelnej niekatolickiej nie powinni być chrzczeni
warunkowo, chyba że po zbadaniu materii i formy zastosowanych przy udzielaniu tego
chrztu, jak również intencji ochrzczonego jako dorosłego, oraz szafarza chrztu, pozostaje
uzasadniona wątpliwość co do ważności chrztu.
- 3. Jeśli w wypadkach, o których w §§ 1 i 2, pozostaje wątpliwe udzielenie lub
ważność chrztu, przed jego udzieleniem dorosłemu należy wyjaśnić naukę o sakramencie
chrztu oraz przedstawić mu, albo – jeśli chodzi o dziecko – jego rodzicom powody wątpliwej
ważności udzielonego chrztu.
Kan. 870 – Dziecko podrzucone lub znalezione, jeśli po dokładnym zbadaniu nie
ustali się jego chrztu, należy ochrzcić.
Kan. 871 – Płody poronione, jeśli żyją, należy, jeśli to możliwe, chrzcić.
Rozdział IV
CHRZESTNI
Kan. 872 – Przyjmujący chrzest powinien mieć, jeśli to możliwe, chrzestnego. Ma
on dorosłemu towarzyszyć w chrześcijańskim wtajemniczeniu, a dziecko wraz z rodzicami
przedstawiać do chrztu oraz pomagać, żeby ochrzczony prowadził życie chrześcijańskie
odpowiadające przyjętemu sakramentowi i wypełniał wiernie złączone z nim obowiązki.
Kan. 873 – Należy wybrać jednego tylko chrzestnego lub chrzestną, albo dwoje
chrzestnych.
Kan. 874 – § 1. Do przyjęcia zadania chrzestnego może być dopuszczony ten, kto:
1 jest wyznaczony przez przyjmującego chrzest albo przez jego rodziców, albo
przez tego, kto ich zastępuje, a gdy tych nie ma, przez proboszcza lub szafarza chrztu, i
posiada wymagane do tego kwalifikacje oraz intencję pełnienia tego zadania;
2 ukończył szesnaście lat, chyba że biskup diecezjalny określił inny wiek albo
proboszcz lub szafarz jest zdania, że słuszna przyczyna zaleca dopuszczenie wyjątku;
3 jest katolikiem, bierzmowanym i przyjął już sakrament Najświętszej Eucharystii
oraz prowadzi życie zgodne z wiarą i odpowiadające funkcji, jaką ma pełnić;
4 jest wolny od jakiejkolwiek kary kanonicznej, zgodnie z prawem wymierzonej lub
deklarowanej;
5 nie jest ojcem lub matką przyjmującego chrzest.
- 2. Ochrzczony, należący do niekatolickiej wspólnoty kościelnej, może być
dopuszczony tylko razem z chrzestnym katolikiem i to jedynie jako świadek chrztu.
Rozdział V
STWIERDZENIE I ZAPISANIE PRZYJĘTEGO CHRZTU
Kan. 875 – Udzielający chrztu powinien zatroszczyć się, jeśli nie ma chrzestnego,
ażeby był przynajmniej jeden świadek, który by mógł stwierdzić udzielenie chrztu.
Kan. 876 – Do udowodnienia chrztu, jeśli to nie przynosi nikomu szkody, wystarczy
oświadczenie jednego wiarygodnego świadka albo przysięga samego ochrzczonego, gdy
przyjmował chrzest jako dorosły.
Kan. 877 – § 1. Proboszcz miejsca udzielenia chrztu powinien bezzwłocznie i
dokładnie zapisać w księdze ochrzczonych nazwisko ochrzczonego, czyniąc wzmiankę o
szafarzu, rodzicach, chrzestnych oraz o świadkach, jeśli występują, jak również o miejscu i
dacie udzielonego chrztu, podając również datę i miejsce urodzenia.
- 2. Jeśli idzie o dziecko zrodzone z matki niezamężnej, należy wpisać nazwisko
matki, gdy fakt jej macierzyństwa jest publicznie stwierdzony albo ona sama z własnej woli
o to prosi na piśmie lub wobec dwóch świadków. Należy wpisać także nazwisko ojca, gdy
jego ojcostwo potwierdza jakiś dokument publiczny, albo oświadczenie złożone przez niego
wobec proboszcza i dwóch świadków. W pozostałych wypadkach wpisuje się ochrzczonego,
bez żadnej wzmianki o ojcu lub rodzicach.
- 3. W wypadku dziecka adoptowanego należy wpisać nazwiska adoptujących oraz
– przynajmniej jeśli tak czyni się w akcie cywilnym regionu – nazwiska rodziców
naturalnych, zgodnie z §§ 1 i 2, przy uwzględnieniu przepisów Konferencji Episkopatu.
Kan. 878 – Jeśli chrzest nie był udzielony przez proboszcza ani też w jego
obecności, wtedy szafarz chrztu, kimkolwiek jest, ma obowiązek powiadomić proboszcza
parafii, na terenie której udzielono chrztu, aby mógł zapisać chrzest, zgodnie z kan. 877, § 1.